Tengevolge van de val van het Romeinse Rijk raakte ook hier het Castellum in verval. Maastricht bleef echter bewoond. De eerste omwalling van de stad kwam tot stand doordat de hertog van Brabant begin 13^e eeuw aan de stad het recht gaf een muur ter bescherming te bouwen.

Er werd besloten om de bestaande bebouwing te ommuren. Men bouwde om de stad een muur met een lengte van 2500 meter van kolenzandsteen 6 á 8 meter hoog, met om de 50 meter een halfronde toren. Op de muur werden kantelen aangebracht en aan de stadszijde een weergang waarop de verdedigers konden staan. Deze muur is te herkennen aan de  bruine kleur. De stadsoppervlakte was 36 hectare. In de eerste omwalling zaten een aantal poorten zoals de Helpoort,  Oude Pieterspoort , de Looierspoort, de Lenculenpoort, de Tweebergerpoort, de Grote Poort,  de Leugenpoort en de Veerlinxpoort. Deze omwalling kende ook kleine doorgangen om de kades te kunnen bereiken.( zie foto). 

Bij de bouw echter werd in onvoldoende mate rekening gehouden met de expansiedrift van de stad. Zodoende was men genoodzaakt om binnen een eeuw een tweede muur te bouwen.

Helpoort; oudste, nog bestaande poortgebouw van Nederland (1229)

De Helpoort te Maastricht dateert uit 1229 en maakt deel uit van de eerste middeleeuwse omwalling. De Helpoort is het oudste nog bestaande poortgebouw van Nederland. Een miniatuur replica is te vinden in Madurodam. Tot in de 18^e eeuw werd de Helpoort  Hoogbruggepoort en ook wel Alde Poort aan den Ancker, Op den Ancker  genoemd. Oorspronkelijk was de poort aan de buitenzijde beschermd door de Jeker die langs de poort stroomde.

De poort is opgetrokken in kolen-zandsteen. De Helpoort kon oorspronkelijk met een dubbele vleugelpoort worden afgesloten. Bovendien was er een valhek aangebracht, boven de poortdoorgang zien we een erker. In de bodem van die uitbouw zaten vroeger werpgaten, daardoor kon men de vijand van bovenaf belagen. Tevens boden die gaten de mogelijkheid een brand voor de poort te blussen. Als u de binnenzijde van de vesting ter plekke bekijkt  vallen het romantisch pleintje met de weergang op. Ofschoon de ingang een beetje verscholen ligt is een bezoek meer dan de moeite waard. Een wenteltrap leidt u naar een informatiepunt ingericht voor bezoekers. Met trots en kennis over Maastricht wordt u door vrijwilligers van Stichting Maastricht Vestingstad in een museale omgeving geïnformeerd over de vestinggeschiedenis van Maastricht.

De Helpoort: Een ideaal startpunt voor een vestingwandeling in de stad Maastricht

Het Vestingmuseum-maastricht bevindt zich in de Helpoort. Dit is een rijksmonument. Ofschoon de ingang verscholen ligt is het een bezoek meer dan de moeite waard. Deskundigen vertellen u over de vestinggeschiedeniis van de stad. Voor mensen met een fysieke beperking is het museum helaas beperkt toegankelijk.

Het is geopend van paasmaandag t/m 31 oktober elke dag van 13.00- 16.30 uur. De toegang is gratis.
Om met een groep rondleidingen in en om de vestingwerken te regelen, kunt u het best het aanvraagformulier-Vestingwerken insturen.

Meer over de in 1906 gerestaureerde Pater Vinktoren. 

Film: Goed bewaarde poorten gaven toegang tot het hart van de stad.(1974)

Zoals binnen vrijwel iedere door een ringmuur beveiligde stad, breidde  Maastricht zich ook na 1229 snel door immigratie uit. Buiten de poorten tekende zich lintbebouwing af langs de toevoerwegen. Dit bemoeilijkte de verdediging van de stad immers de lintbouwing vormde een obstructie van het schootsveld.  Er ontstaan dus nieuwe wijken, zoals het Lakenweverskwartier voor de Leugenpoort op de markt en de wijk van de lakenbereiders en leerlooiers tussen de takken van het riviertje de Jeker in het zuiden. Ook buiten de poorten van de eerste omwalling lagen graan- en oliemolens, onontbeerlijke hulpmiddelen voor de voedselvoorziening. Toen bleek dat de vijand de Jekermolens stil kon leggen door de stroom af te dammen, gingen de Maastrichtenaren gebruik maken van scheepmolens, waarvan de raderen door het Maaswater in beweging werden gebracht. De uitbreiding van het bebouwde oppervlak maakte al in de 13e eeuw de aanleg van een tweede, ruimere enceinte noodzakelijk. Ook deze kwam gefaseerd tot stand. Eerst een gracht met een aarden wal, in de loop van de 14e eeuw verrees op deze omwalling een stenen muur. Wellicht werden toen voor de eerste keer de poorten in metselwerk uitgevoerd. In Wyck bleek de noodzaak tot uitbreiding veel kleiner, omdat de begrenzing door een Maasarm de mogelijke uitbreiding in de weg stond.

NB. poort nr. 7, 8 en 11 bleven ook opgenomen in eerste verdedigingsgordel van de tweede omwalling.

De trouw aan zijn beide soevereinen, de kerkvorst van Luik en de Hertog van Brabant (vanaf 1430 de machtige hertogen van Bourgondië) en in de 16e eeuw, de trouw aan keizer Karel V en koning Filips II, maakten van Maastricht een ontwikkelend bolwerk van de Bourgondisch-Habsburgse uitbreiding in de Nederlanden. Niet te vergeten is de invloed van de beide Kapittels op de ontwikkeling van de stad als zodanig.

 Rondleiding “In de kazematten”

Algemeen:

Rond het jaar 1250 werd in Europa het buskruit (her)uitgevonden. Midden 14e eeuw wist men al dat men met buskruit, middels het graven van mijngangen en het aanbrengen van grote ladingen kruit onder de stadsmuur, deze muren ernstig kon verzwakken c.q. opblazen. Rond 1500 deed, door toenemende ervaringen met het gebruik van buskruit, ook het vuurgeschut zijn intrede in de belegering van steden. De ontwikkeling, in de tijd gezien, van de reikwijdte en de accuratesse van het vuurgeschut noodzaakte ook de stad Maastricht tot het steeds opnieuw herstellen en aanleggen van steeds nieuwere verdedigingswerken rondom de stadsmuren om hiermee de schade door kanonvuur te reduceren. De eenvoudigste verdediging was het onderwater zetten van de gebieden voor de muren. In het westen van Maastricht was het terrein echter te hoog voor het gebruik van water als verdedigingsmiddel en moest men zijn toevlucht nemen tot een systeem van droge grachten.

Dit noemen wij de “Hoge Fronten”, bestaande uit bastions, lunettenen en, uiteraard, droge grachten. Om het graven van naderingsmijngangen door de vijand te voorkomen heeft men dit stelsel voorzien van mijngalerijen met als doel het opsporen van vijandelijke naderingsmijnen, de zgn. luistergangen.

Rond het jaar 1775 vond de laatste uitbreiding plaats van het hoge front. Ongeveer 1/3 deel van het hoge front, genaamd de Linie van Du Moulin, is momenteel nog intact. De mijngalerijen, ook wel genoemd de kazematten, met een  totale lengte van circa 11 kilometer, zijn nog vrijwel volledig intact.

De rondleiding zelf:

Deze,  anderhalf uur durende tocht, wordt geleid door onze ervaren gidsen. Na een korte inleiding wordt een bovengrondse rondwandeling gemaakt over en door het hoge front en krijgt u een indruk hoe een dergelijk defensiesysteem er na ca. 250 jaar ongewijzigd uitziet. Vervolgens gaan we ondergronds en nemen u mee naar de mijngangen, luistergangen, communicatiekoepels en caponnières ( ruimtes van waaruit de droge grachten onder vuur gehouden werden) e.d. in hun relatie tot de bovengrondse verdedigingswerken.

De kosten:

In de ondergrondse mijngangen heerst het hele jaar door een constante temperatuur van ca. 11 graden. In de zomer graag aangepaste kleding. Gezien de te nemen hellingen/trappen in het terrein is het gewenst dat onze gasten redelijk ter been zijn. Duur van de gehele rondleiding circa 1,5 uur. De kosten zijn € 8,00 p.p.. Jeugd t/m 12 jaar € 5,00 p.p..
U kunt reserveren tot de donderdag tevoren 18.00u..

De Stichting Maastricht Vestingstad biedt ook privé-(groeps)rondleidingen aan op andere, voor u passende dagen en tijden.
Ook deze rondleiding duurt 1,5 uur. De groep mag maximaal uit 10 personen bestaan. De kosten voor deze privé tocht zijn € 75,00.
Voor deze tocht dient u minimaal 1 week tevoren een aanvraag te doen. 

Voor grotere groepen (> 10 personen) dient steeds een aparte aanvraag te worden gedaan.

Gebruik het aanmeldingsformulier om te reserveren !

Ontvangst en einde rondleiding in het bastion Holstein, te bereiken via Cabergerweg 10, 6217 SC Maastricht (hek nabij meubelboulevard “Pans”)

Aanvragen:

U dient voor deze rondleidingen te reserveren tot de donderdag tevoren 18.00u. via ons aanvraagformulier rondleidingen.